De eigen collectie, dat is de parel

Op maandag 4 mei verscheen in het Dagblad Trouw ons opiniestuk waarin we pleiten voor meer aandacht en meer PR voor de eigen collecties als een oplossing voor de aanstormende problemen:

In een crisis is er behoefte aan hulp en praktische oplossingen, maar vooral ook reflectie op de toekomst. De musea zijn bezig met tijdblokken, eenrichtingsverkeer en controlerende surveillanten. Wij denken dat dit niet voldoende zal zijn voor hun overleven in de nabije toekomst.
Zeker de helft van de kleine en middelgrote musea zit nu al in de rode cijfers en ook veel grote musea hebben het moeilijk. De praktische anderhalvemeter oplossingen leiden onvermijdelijk een sterke vermindering van het aantal (toegelaten) bezoekers en dus ook een ferme financiële dreun. De betere oplossing is de kerntaak van het museum actiever op te pakken: het ontsluiten van de eigen collectie.

In het advies van de Raad voor Cultuur werd al in april 2018 gewezen op de taken van het museum. In hun voorstel In wankel evenwicht  werd gewaarschuwd dat ‘de maatschappelijke druk’ om in hoge frequentie tentoonstellingen te organiseren, met een laagdrempelige programmering, wel eens ten koste zou kunnen gaan van de eigenlijke taak van musea. Dat is het opslaan, beheren, documenteren en ontsluiten van hun collecties.
Collectiebeheer en ontsluiting van de collectie zijn inmiddels een ondergeschoven kindje bij het binnenhalen van hoge bezoekersaantallen. Axel Rueger was 13 jaar directeur van het Van Gogh Museum. Bij zijn aankomst was er 1 medewerker marketing en 1 fondsenwerver. Bij zijn vertrek in 2019, waren dat afdelingen met ieder tien medewerkers! Vergelijkbare ontwikkelingen doen zich in andere musea voor.

Terras Kröller Müller museum, zomer 2015.

Het restaurant en de winkel zijn de grote geldverdieners voor het museum. Ook daar zullen voorlopig veel minder bezoekers kunnen komen.

Blockbuster
Grote publieksvriendelijke exposities zijn geen gevolg van ‘maatschappelijke druk’, zoals de Raad voor Cultuur stelde, maar van politieke besluitvorming, beginnend in de jaren ’90 van de vorige eeuw. Het cultuuraanbod werd een cultuurmarkt. Musea moesten ondernemer worden. Door bezuinigingen moesten ze steeds meer hun eigen broek ophouden. Spraakmakende tijdelijke tentoonstellingen zouden de oplossing zijn. Dit blijkt een valkuil: deze trokken meer bezoekers, maar kostten ook te vaak te veel geld.
In musea wordt het culturele erfgoed bewaard. Nederlands erfgoed, maar ook erfgoed uit nabije en verre landen. Het is het verhaal van Nederland en zijn geschiedenis, een verhaal met grote kunst, maar ook volkskunst, toegepaste kunst en stedelijke ontwikkelingen. Een verhaallijn van de dominante cultuur, als ook van vele gemarginaliseerde culturen.
Als een van de weinige museumdirecteuren wees Meta Knol, directeur van de Leidense Lakenhal, op de bizarre ontwikkeling van de publicitair gestutte blockbuster-tentoonstelling. Zij noemde het zelfs een groeiverslaving: kunst invliegen, enkele maanden ophangen, drommen bezoekers binnenhalen, met het gevaar dat de cijfers toch rood kleuren. In deze “museale verslaving” aan groeicijfers is de marketing afdeling de eigen collectie vergeten.

Fondsen
Door fondsenwerving bij grote stichtingen en bedrijven kon men niet alleen de dure tentoonstellingen maar vooral ook de publiciteit eromheen betalen. Er bestaat in Nederland zelfs een blockbuster fonds om reclame mee te financieren. Zo ontstond de vicieuze cirkel: stichtingen en het bedrijfsleven dragen graag bij als de expositie allure heeft en die allure wordt opgeklopt door de marketingmachine. Vandaar ons dringend appel op herbezinning van het tentoonstellingsbeleid.

Catharijnen Convent, Utrecht. Middeleeuwse houten beelden uit Worms.

Het succes van marketing is gebleken. De mooie eigen collectie zalen krijgen echter geen PR aandacht. De combinatie van een dynamisch beleid met het eigen bezit en een actieve marketing leidt, in onze ogen, tot minder kosten en veel bezoekers. Zo zullen de hele rustige zalen van de eigen collectie waar je in de pre-corona tijd vrijwel niemand tegenkwam, gevuld worden met belangstellende en verraste kunstliefhebbers.

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.