Wassenaar, Voorlinden Museum & Gardens 1, 2016 opening

Zuid-Holland

De zwevende muren van Joop van Caldenborgh
In een van de mooiste delen van Wassenaar liet de familie Loudon tussen de twee grote oorlogen uit de vorige eeuw een nieuw huis op hun landgoed zetten. Het park grenzend aan de duinen was al in de 19^e-eeuw door vader en zoon Zocher ontworpen. Tegenwoordig staat er naast de Engelse country stijl villa een langgerekt licht gebouw, rondom ligt een nieuwe tuin die is ontworpen door Nederlands beroemdste tuinarchitect van dit moment, Piet Oudolf.

Een prettige toekomst
Joop van Caldenborgh, voorzitter van de raad van bestuur, van Museum Voorlinden vertelt graag hoe hij zijn echtgenote het sprookje van hun oude dag voorspiegelde, een sprookje waarin hij haar dagelijks vanuit hun huis vlakbij de Wassenaarse Buurtweg begeleidt naar zijn museum. Ze zullen de enige bezoekers zijn en uiteindelijk zal ze voor hem in de villa nog een kopje koffie zetten. Dit verhaal is typerend voor Caldenborgh want die vertelt zo’n verhaal met verve terwijl iedereen weet dat de werkelijkheid anders gaat worden en inmiddels ook is geworden. Museum Voorlinden is een succes.

Zijgevel Museum Voorlinden met gespiegeld de voormalige Loudon villa

Sinds eind augustus 2016 is het museum klaar. Rudi Fuchs maakte een schitterend (tijdelijk) overzicht met werk van Elsworth Kelly: Bloemlezing. Dit geeft meteen aan hoe Museum Voorlinden zich wil neerzetten: als partner van De Belangrijke Internationale Musea, een speler van wereldformaat.

Doorkijk in de Elsworth Kelly tentoonstelling

Voor gerenommeerde musea is het al moeilijk bruiklenen van het MOMA uit New York en de Tate uit Londen te krijgen, des te opvallender is het dat beide musea meewerkten aan deze tentoonstelling van een museum dat nog moest openen. Caldenborgh heeft die goodwill te danken aan zijn jarenlange grote vrijgevigheid: de voormalige Caldic collectie leende altijd blijmoedig uit. Zo’n bruikleenverkeer heeft twee kanten: enerzijds betekent dat je collectie als bruikleengever zo serieus wordt genomen dat het de moeite waard is een kunstwerk aan te vragen, anderzijds verplicht het de bruikleennemer even zo ruimhartig een bruikleen terug te geven als het wordt gevraagd. Zo is Voorlinden al voor haar bestaan een belangrijke speler in de internationale museumwereld. Wie dit weet, begrijpt hoe het zit met Van Caldenborghs sprookje over zijn oude dag.
Joop van Caldenborgh verzamelt al jaren.  In 1999 was ik de eerste journaliste die hem in het kader van een serie over bedrijfscollecties voor het Financieele Dagblad kon interviewen. Verbaasd liep ik achter deze kwieke man door zijn enorme beeldentuin. Nee, nee, hij wist nog niet wat hij met zijn verzameling ging doen. Dat was net zo’n sprookje als dat eerdere verhaal, ik schreef toen al: “Als iemand zo bezeten verzamelt dat het groot­ste deel van zijn collectie verstopt moet blijven en als hij tegelijker­tijd de  smaak van het exposeren heeft geproefd, kan ik me niet voorstellen dat de boel ingepakt blijft. Ooit zal ook deze collectie wel een eigen huis moeten  krijgen”.
Nog voor de opening haalde Museum Voorlinden de internationale kunstpers doordat Wim Pijbes, de succesvolle directeur van het heropende Rijksmuseum, overstapte naar dit museum. In de kunstwereld werd dit als een ongebruikelijke stap beschouwd: wie gaat er nu van een groot museum met wereldreputatie naar een klein privémuseum in Wassenaar? Binnen een maand na de opening trad Pijbes terug als directeur. Meer informatie staat in het bericht onder aan dit verhaal.

Het eerste Management Team van Voorlinden:
Suzanne Swarts, Joop van Caldenborgh en Wim Pijbes

Inrichting en indeling Voorlinden
Het Nederlands architectenbureau Kraaijvanger Architects heeft de ideale ‘white box’ geschapen. White box was na de Tweede Wereldoorlog de koosnaam voor het museum van kunstenaars die in een neutrale ruimte wilden exposeren. Hun kunst ging vooral over kunst. Ze wilden, na het misbruik door politieke systemen, lees Nationaals Socialisten, of het gebruik van kunst door maatschappelijke instituties als de kerk of door een algehele burgertruttigheid, nu zelf bepalen hoe er met hun kunst omgegaan moest worden en hoe er naar gekeken moest worden. De white box bood hen daarvoor de ideale omgeving: weg met sokkels voor beelden en lijsten voor schilderijen, slechts het werk telt.
Ik ben wel een aanhanger van de white box al was het maar omdat ik het uitermate ergerlijk vind dat verzamelaars en soms ook gemeentes beroemde architecten opmerkelijke nieuwe musea laten bouwen waar de kunst dankbaar mag zijn dat ze hier ook nog is te zien. Geef mij maar een rustige zaal waar je kunstwerken goed kunt bekijken, en dan hoeft het niet eens altijd wit te zijn. De zalen in Voorlinden zijn wel wit en het valt vooral op dat de ruimtes hoog zijn en niet een beetje hoog, maar rond de vijf meter hoog!

De lange gang tussen de zalen naar de centrale hal

Het tweede dat opvalt is het prachtige licht. “Geen spotjes, nergens gebruiken we spotjes”, zei Van Caldenborgh tevreden op de persconferentie in 2016. Slechts in de winkel ontdekten we spotjes, maar niet in de expositieruimtes.  Er is een bizonder dak met 115.000 schuin afgesneden buisjes bedacht waardoor het strakke heldere noorderlicht naar binnenkomt en toch wat gefilterd en gelijk verspreid wordt. Tot mijn vreugde zag ik in een zaal het zonlicht achter de wolken verdwijnen. Als de daglichtkwaliteit minder wordt, vangt een ingebouwd led-licht systeem dit op. Maar even, heel even, voel je de overgang van zon naar wolk.  De invloed van het licht is belangrijk, het geeft intimiteit aan de zalen.

Het licht-plafond

Het derde element in de inrichting dat me opviel waren de ‘zwevende muren’. Er zijn geen plinten! Het dragende element is verstopt; er kiert een centimeter ruimte tussen vloer en muur. Het valt niet meteen op en toch merk je uit je ooghoek dat er een zekere mate van lichtheid is,  lichtheid in deze hoge zalen. Ik vermoed dat Joop van Caldenborgh hier achter zit, het is typisch voor zijn gevoel voor detail en voor de consequente uitvoering van zijn ideale museum. Je kunt van een lichte bezetenheid spreken, dit blijkt uit dit soort details, maar ook uit de hele collectie.

Detail van een muur zonder plint

Midden tussen al die strenge hoge witte zalen ligt de zwoele bibliotheek van Andrea Milani. Ze ontwierp een warme ruimte met een prachtige trap en een lichte wandelroutelangs langs de verdieping. En ook Milani zorgde voor een bizondere verlichting: “Het licht in de bibliotheek schijnt vanuit de planken tegen de ruggen van de boeken, waardoor het licht gereflecteerd wordt. De boeken zorgen zo letterlijk voor verlichting.“  De bibliotheek is op afspraak te bezoeken, op de website staat meer informatie.

Bibliotheektrap

In de bibliotheek kun je ook de tuin zien

Vaste collectie
Het museum is in twee blokken verdeeld: links en rechts van de ingang. Links staan grote permanente kunstwerken en rechts zijn de zalen met ieder half jaar een andere collectieopstelling. Ertussen liggen zalen voor tijdelijke tentoonstellingen. Zo blijft Voorlinden levendig. Is het de moeite waard om naar Museum Voorlinden te gaan. Wel degelijk en niet alleen door het prachtige gebouw en park, ook omdat voor deze collectie eigenzinnige keuzes zijn gemaakt. Dit is een indrukwekkende verzameling, een typische particuliere collectie met voorkeuren en inzichten en aandacht; aandacht voor zowel bijna vergeten kunstenaars, een aantal Italianen bijvoorbeeld, als ook jonge mensen die nog niet zijn doorgebroken. Het stempel van Joop van Caldenborgh is overal. Bij een openbare instelling is een team verantwoordelijk voor de keuzes. Nieuw werk wordt in het verlengde van een bestaande collectie geplaatst. Ruim dertig jaar verzamelen leidt tot verrassingen. De eerste vaste collectiepresentatie Full Moon van artistiek directeur Suzanne Swarts is bizonder divers. Onbekommerd divers, bedacht ik toen we rondliepen. En zo hoort het als er  geen verantwoording hoeft te worden afgelegd, geen specifieke  stroming gevolgd, maar de passie.
Passie spreekt op een overweldigende manier uit de kunstwerken in de ruimtes links van de centrale hal. In de meeste zalen in dit deel staat één groot kunstwerk, bijvoorbeeld de enorme sculptuur, een soort doolhof Open Ended van Richard Serra. Door het gewicht van het beeld (260 ton) is de vloer speciaal gestut en zal het werk hier altijd moeten blijven. Bovendien is een extra podium gemaakt zodat we het van boven kunnen bekijken. Open Ended is een vreemde bolle roestige vorm met wanden waar je tussendoor kunt lopen. Dat duurt langer dan verwacht en bij iedere scherpe bocht vraag je je af of het niet te smal wordt en of hier nu de uitgang komt. Soms vraag ik me af of Open Ended buiten in de tuin nog spannender zou zijn, maar dat wilde Serra niet.

Open Ended, Richard Serra, 2007/8

Open Ended, Richard Serra, 2007/8

Het begrip vaste collectie is soms erg vast in Voorlinden. Niet alleen zal de Serra niet verplaatst worden, ook Skyspace, een ontwerp van James Turrell uit 2016, is ingebouwd. Het is een in het plafond uitgespaarde rechthoekige opening, zonder glas, waardoor je vanuit de geslotenheid van een kleine zaal de steeds veranderende de lucht kunt observeren. In de banken en de vloer zijn speciale gootjes om regen en sneeuw weg te laten lopen. Het bijbehorende lichtprogramma, is in ontwikkeling.

Skyspace, ontwerp James Turrell, 2016

Muren, banken en vloer met weerspiegeling van Skyscpace

Twee kunstwerken zijn grote fotoattracties in Voorlinden. De eerste is ongetwijfeld Couple under an Umbrella van Ron Mueck, uit  2013. Op een paar honderd meter van het strand ligt hier een enorm echtpaar op leeftijd.

Couple under an Umbrella, Ron Mueck,2013[/caption]

Iets verderop is het zwembad waar je via een gang inkomt en onder (1cm stromend) water kan lopen of droogzwemmen.

Swimming Pool van Leandro Erlich, 2016

Vlakbij  staan vijf zacht gekleurden glazen cilinders, dof van buiten, doorschijnend vanaf de bovenkant, van Roni Horn. Ze wegen per stuk 5000 kg, maar doen alsof ze bijna zwevende ballonnen te zijn. Of zoals Horn zegt: ‘Ik vind het idee prachtig dat hoe vanzelfsprekend of transparant iets ook is, er altijd ruimte blijft voor twijfel.’

Untiteld, Roni Horn, 2012/13 (foto 2018)

Museum Voorlinden is door de wisselende collectiepresentaties en het park het hele jaar aantrekkelijk om te bezoeken. Ieder seizoen laat een eigen spektakel zien.
Geniet van het gebouw en de collectie en loop vervolgens door de omringende Oudolf tuin en het prachtige oude park tot aan het strand als je zin hebt! Kijk even goed van verre hoe dit strenge gebouw op het einde van de zomer wordt omgeven door een jolige bloemenbende. Ieder seizoen zal een eigen spektakel laten zien. Alleen daarom al is het een feest.

Museum Voorlinden in haar tuin

De tuin aan de kant van de zalen

NB
Eind september 2016, nog geen maand na de opening, werd bekend dat Wim Pijbes weggaat als directeur van Voorlinden en dat Suzanne Swarts de werkzaamheden van Pijbes overneemt. In de NRC zei Pijbes het volgende: „Soms lopen dingen anders dan je van tevoren bedenkt”, „Joop en ik hebben elkaar diep in de ogen gekeken en dit in harmonie besloten. Daarom blijf ik via het bestuur ook betrokken.” Op de vraag of hij al andere dingen op het oog heeft, antwoordde Pijbes: „Daarvoor is het nog te vers. We hebben het direct naar buiten gebracht, zo doen we dat als Rotterdamse jongens.” Inmiddels werd Pijbes in januari 2017 de directeur van de Rotterdamse filantropische sociaal culturele Stichting Droom en Daad.

Wim Pijbes en Joop van Caldenborgh, augustus 2016

NB.
In 2019 bespraken we de eigen collectie die op dat moment was te zien: Voorlinden een impressie van de collectie

In 2020 vierde Joop van Caldenborgh niet alleen zijn tachtigste verjaardag, maar ook het feit dat hij al zestig jaar kunst verzamelt. Om dat te vieren, maakte hij zonder hulp van de staf van Voorlinden een expositie met zijn lievelingskunstwerken Listen to your eyes.
Het begrip lieveling is bij Van Caldenborgh relatief en tijdelijk, desalniettemin is het boeiend om zijn laatste combinaties te bekijken. We maakten er een stuk over: Voorlinden & Van Caldenborghs lievelingen in 2020

PS
Wie vooruit denkt, bestelt bij de boekhandel reeds voor feestdagen en verjaardagen voor de leukste familieleden, de beste vrienden en de aardigste buren onze:
Gids naar Nederlandse musea, Op weg naar de kunst,
Auteurs: Micky Piller en Kristoffel Lieten; Uitgever Waanders in de Kunst.
De QR codes verbinden met onze site voor commentaar en naar de site van het museum voor informatie.

#modernekunst, #dagjeweg, #tentoonstelling, #eigencollectie, #kunstgeschiedenis, #Voorlinden, #historyofart, #Mondernart, #bigart, #artlover, #kunstliefhebber,

Bewaren

Bewaren

Bewaren

Bewaren

Bewaren

Bewaren

Bewaren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.